Biografia Marka Kraussa: Rozdział -1 Rozdział -2 Rozdział -3 Rozdział -4 Rozdział -5 Rozdział -6 Rozdział -7 Rozdział -8 Rozdział -9

Biografia Natalii Pietrzak Krauss: Rozdział -1 Rozdział -2 Rozdział -3

Rozdział V
Historia Haliny Ostrowskiej (macochy Marka Kraussa), 1932 - 1968


Halina urodziła się w 1932 roku. W tym samym roku miało też miejsce wiele innych interesujących wydarzeń:
- wprowadzono reformę jędrzejowską w szkolnictwie polskim, ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego był wówczas Janusz Jędrzejewski, reforma obowiązywała do 1948 roku;
- Janusz Kusociński zdobył w Los Angeles złoty medal olimpijski w biegu na 10 km, z wynikiem 30 minut i 11,4 sekundy. Kusociński - urodzony w 1907 roku w Warszawie, ukończył średnią szkołę ogrodniczą, kiedy wstąpił do robotniczego klubu sportowego "Sarmata" rozpoczęła się jego kariera sportowa; fakt, że był symbolem polskiego sportu, przyczynił się to tego,że został zamordowany w 1940 roku przez hitlerowców w lesie w Palmirach, na terenie Puszczy Kampinoskiej;
- Max Theler odkrył szczepionkę przeciwko żółtej febrze; naukowiec urodził się w 1899 roku, był bakteriologiem, epidemiologiem, pochodził z Afryki. W 1951 roku otrzymał Nagrodę Nobla;
- w Pińsku na Polesiu urodził się Ryszard Kapuściński, dziennikarz i publicysta;
- zmarł Tadeusz Makowski, malarz polski; malował głównie postacie wiejskich dzieci, urodził się w 1882 roku, tworzył w Paryżu.
Halina mieszkała w Warszawie na Krakowskim Przedmieściu z rodzicami i bratem, w wynajętym mieszkaniu w Pałacu Potockich. Zajmowała się skromnym rzemiosłem - dziewiarstwem, a tata był szanowanym robotnikiem w fabryce AVIA (fabryka powstała w 1902 roku, początkowo produkowała urządzenia dla przemysłu tytoniowego, później przekształciła się w wytwórnię maszyn precyzyjnych, takich jak silniki samolotowe, tam właśnie zbudowano kopię maszyny szyfrującej Enigma).
W 1939 roku nadeszła do Polski czarna śmierć. 1 września, o godz 4.34 Niemcy napadli na Polskę, nazwali tę operację "fall weiss" (wariant biały to nazwa strategicznego planu wojny z Polską zorganizowany przez armię Wermachtu - niemieckie siły zbrojne okresu III Rzeszy. Wermacht został utworzony wbrew postanowieniom Traktatu Wersalskiego przez Adolfa Hitlera).



Operacja niemiecka zetknęła się z polskim oporem zbrojnym nazywanym kampanią wrześniową. Pretekstem agresji była ochrona mniejszości niemieckiej w Polsce, a konkretnym powodem napaści - prowokacja w gliwickiej radiostacji, która została przeprowadzona 31 sierpnia 1939 roku przez niemieckie służby. Posłużyły się one ludźmi przebranymi w mundury polskie, udającymi powstańców śląskich, którzy napadli na radiostację i zostawili ciało Franciszka Honioka, ślązaka; na tej podstawie Adolf Hitler wywołał wojnę bez oficjalnego jej wypowiedzenia. Pierwszą ofiarą napaści było miasto Wieluń (położone w województwie łódzkim, powstało 800 lat temu, pomimo oficjalnego zakazu pobytu ludności żydowskiej w tym mieście, Żydzi byli często obecni w historii tego miasta; w 1939 roku prawie całe miasto zostało zbombardowane; co ciekawe, jeden z lotników niemieckich uczestniczący w tym bombardowaniu był wcześniej uczniem wieluńskiego gimnazjum i dzięki niemu Niemcy wiedzieli, co mają atakować, nie oszczędzili nawet szpitala, które był oznaczony czerwonym krzyżem; w mordowaniu ludności brali udział lotnicy legionu Kondor - grupy sformowanej przez ochotników nazistowskiego luftwaffe; legion ten specjalizował się w atakowaniu ludności cywilnej, a pierwszym jego mordem na cywilach było zabicie 1000 ludzi w miejscowości Guernica w Hiszpanii w 1935 roku, co zapewne traktowali jako trening do późniejszych zbrodni).
O godz. 4.40 zrzucono na Wieluń pierwsze bomby, zapoczątkowało to naloty dywanowe; w mieście nie było ani jednego żołnierza, który by mógł bronić ludność cywilną. Tak rozpoczęła się druga wojna światowa.
O godz. 7 rano niedaleko miejscowości Olkusz został zestrzelony pierwszy samolot niemiecki; dokonał tego Władysław Gnyś (urodzony w 1910 roku, polski pilot myśliwców, samotnie walczył w powietrzu niedaleko miejscowości Żurada, zestrzelił dwa niemieckie samoloty bombowe typu Dornier 17 E z 77 z pułku bombowego luftwaffe. Były to pierwsze zestrzelone samoloty w dniu rozpoczęcia wojny).
Po zajęciu Polski niemiecki okupant wprowadził Generalne Gubernatorstwo (w skrócie GG, utworzone na podstawie dekretu Hitlera; zlikwidowano polską administrację, pozostawiono polską policję oraz sądy, a władzę nad GG sprawował Hans Frank - urodzony w 1900 roku, z wykształcenia prawnik, członek NSDAP; NSDAP to partia narodowo-socjalistyczna, opierająca swoją ideologię na podstawie budowy czaszki nienieckiej, która należała do tzw. rasy aryjskiej - nazwa od Ariów, starożytnego ludu indoeuropejskiego, a nazwa Ariowie pochodzi od sanskryckiego wyrazu "wysoki"; inne rasy poza aryjska traktowano jako społeczenstwa bezwartościowe i przeznaczono je na wymarcie, uznając, że mają takie samo prawo do życia jak świnia do rzeźnika! Hans Frank w czasie okupacji urzędował w Krakowie na Wawelu. Po wojnie został skazany w Noryberdzie na karę śmierci za ludobójstwo, wtedy w ciągu kilku dni nagle nawrócił się na wiarę chrześcijańską i ostatnie jego słowa brzmiały: Chryste, przebacz; gubernia zaoszczędziła tylko ludność góralską).
28 września stolica Polski - Warszawa - poddała się, a jej gubernatorem został Fisher (urodzony w 1905 roku, w 1937 został posłem niemieckim, to za jego panowania utworzono getto żydowskie, był też odpowiedzialny za terror na ludności cywilnej i za to został skazany w 1947 roku w Norymberdze na karę śmierci). Najbardziej rozbudowanym aparatem państwowym była policja, wprowadzono godzinę policyjną oraz całkowity zakaz korzystania z kultury polskiej, za złamanie tych zakazów groziła kara śmierci.
Macocha po zajęciu stolicy przez hitlerowców została umieszczo w szkole z internatem niedaleko Warszawy, koło miejscowości Podkowa Leśna (miasto leży w województwie mazowieckim, zostało nazwanie "miasto-ogród", było przeznaczone dla wyższych urzędników i dla inteligencji; założył je książę Michał Radziwiłł - urodzony w 1744 roku, był dzieckiem zaniedbanym, ponieważ jego ojciec był chory umysłowo, książę ożenił się z Heleną, która była kochanką Stanisława Augusta; w 1852 roku miasto przeszło na własność Józefa Szmideckiego; w 1861 roku właścicielem został Stanisław Wilhelm Lilpop - urodzony w 1863 roku, jeden z najbogatszych Polaków; w latach 20-tych zbudowano warszawską kolejkę dojazdową - powstała spółka pod nazwą "Siła i światło" i w 1927 roku została uruchomiona pierwsza elektryczna linia kolejowa w Polsce, obsługiwana przez angielskie wagony silnikowe typu EN80, które osiągały prędkość 70 km na godz.; w czasie okupacji Podkowa Leśna była miejscem spotkań różnych tajnych organizacji związanych z rządem londyńskim i stąd nazwa "mały Londyn").
W szkole tej, prowadzonej przez zakonników, macocha kilkakrotnie odczuwała silny głód i dlatego jadła okruszyny z podłogi. Brat macochy został w Warszawie i prawdopodobnie działał w tajnej organizacji mającej za cel wypędzenie Niemców z Polski. Tutaj dowiadywał się o najważniejszych wydarzeniach II wojny światowej:
- w 1940 roku zaatakowano Danię, która szybko się poddała, a po upadku Norwegii powołano kolaboracyjny rząd, później ZSRR zaatakował Finlandię i tworzono tam republikę radziecką ze stolicą w Pietrozawodsku;
- w Warszawie utworzono getto żydowskie, czyli wydzielone obszary mieszkalne, gdzie pod przymusem zgromadzono całą ludność żydowską stolicy; getta strzegła kolaborująca z Niemcami policja żydowska tzw. Odmani - w tym czasie powstała tajna organizacja, która pomagała żydom - o kryptonimie "Żegota", została założona w 1942 roku, uratowała wiele ludzkich istnień, zwłaszcza dzieci ukrywanych u obcych rodzin, w klasztorach oraz w różnych ośrodkach opiekuńczych;
- w 1941 roku Niemcy zaatakowały ZSRR i to był początek upadku ich potęgi; gdy przyszła ostra zima, do której Niemcy nie byli przygotowani, bo spodziewali się, że ta wojna będzie błyskawiczna;
- później samoloty japońskie zaatakowały USA, akonkretnie bazę Pearl Harbor i w ten sposób Amerykanie włączyli się do walki przeciwko hitlerowcom oraz japonczykom;
- w 1942 roku oddział Gwardii Ludowej dokonał zamachu na kawiarnię Cafe Club w Warszawie; był to lokal rozrywkowy tylko dla Niemców, a zamach stanowił odwet za egzekucję więźniów Pawiaka - więzienia zbudowanego w 1829 roku przez Rosjan; w czasie okupacji przebywało tam około 120000 więźniów, przeważnie z łapanek urządzanych na ulicach Warszawy; akcja GL spotkała sięz ostrą krytyką ze strony AK;
- w 1943 roku alianci dokonali inwazji na Italię, na terenie Sycylji; operację nazwano "husky"; to była największa operacja aliantów, której celem było osłabienie Niemców na terenie Włoch; w ten sposób Hitler stracił sojusznika, jakim było państwo włoskie; gdy Niemcy walczący pod Kurskiem dowiedzieli się o zagrożeniu sojusznika, pospieszyli mu z pomocą, opuszczając teren Kurska i w związku z tym front wschodni w ZSRR został osłabiony;
- W Warszawie odbyła się "akcja pod arsenałem" zorganizowana przez grupę szturmową Szarych Szeregów - była to grupa harcerska - akcja odbyła się na ulicy Bielańskiej i Długiej, jej celem było odbicie przewożonego z siedziby gestapo do Pawiaka harcmistrza Jana Bytnara - Rudego - urodzonego w 1921 roku, aresztowanego w 1943 roku; po jego śmierci pseudonimem Rudy została nazwania kompania harcerskiego batalionu AK Zośka.
1 sierpnia 1944 roku wybuchło Powstanie Warszawskie (akcja wojskowa zorganizowana przez Armię Krajową w celu uświadomienia ZSRR, że w Polsce jeszcze żyją Polacy, którzy kochają swój kraj; powstanie było wymierzone przeciwko hitlerowcom, którzy okupowali Warszawę, a także próbą ratowania suwerenności i przedwojennego kształtu granicy państwa; przebieg powstania: o świcie dowódca armii pancernej ZSRR wydał rozkaz o przejściu do obrony w związku niemieckim kontratakiem, o godz. 7.00 łączniczki przejmują rozkaz płk Chruściela pseudonim Monter - urodzony w 1895 roku polski oficer, w 1946 roku decyzją PZPR został pozbawiony obywatelska polskiego; łączniczki przekazały rozkaz o wybuchu powstania, o godz 13.50 na Żoliborzu, na ulicy Suzina, padły pierwsze strzały, zaatakowano patrol niemiecki).


Brat macochy jako 17-latek wziął udział w Powstaniu Warszawskim włączając się do zgrupowania pułku Baszta (oddział składał się z harcerzy hufca żoliborskiego, którego organizatorem był podharcmistrz Ludwik Berger; rozpoczęli walkę o godz 17.00 na ulicy Narbutta przy Szkole Rękodzielniczej, gdzie stacjonował oddział SS; jedna z pielęgniarek powstańczych z oddziału Chrobry II - zgrupowanie sformowanie przez majora Nowakowskiego pseudonim Lig - była świadkiem jak łączniczka przebiegała przez ulicę i nagle salwa niemieckiego czołgu uderzyła prosto w łączniczki, krew odbiła się na pobliskim płocie razem z włosami!; podczas powstania został wyzwolony obóz koncentracyjny na Woli - utworzony na rozkaz Heinricha Himmlera - urodzony w 1900 roku, szef gestapo, minister spraw wewnętrznych III Rzeszy, pochodził z mieszanej rodziny katolickiej, z zawodu inżynier rolnictwa, w 1933 roku utworzył obóz koncentracyjny w Dachau, w 1945 roku Hitler pozbawił go członkostwa NSDAP za próbę nawiązania kontaktów z aliantami za pośrednictwem Czerwonego Krzyża, osadzony w obozie Westertimke popełnił samobójstwo, w młodości żywo interesował się hinduizmem. Obóz utworzono w celu likwidacji tajnej organizacji podziemnej państwa polskiego, którego mózgiem była Warszawa, poza tym Niemcy planowali ograniczenie ludności Warszawy do 500.000 osób, stolica miała być zamieniona na małe miasteczko, codziennie Niemcy robili łapanki na ulicach i wywozili ludzi na Pawiak lub do obozów koncentracyjnych na Woli, a w nocy wywozili ich ciężarówkami do tunelu na ulicy Bema, pod wiaduktem niedaleko Dworca Zachodniego, a tam pod strażą SS ludność była mordowania gazem cyklonem, mieszkańcy okolicy tunelu czuli wyraźnie zapach gazu, rano zwłoki transportowano z powrotem do obozu, gdzie czekało elektryczne krematorium, popiół spalonych ciał wrzucano do kanału ściekowego, a ponieważ Niemcy nie nadążali za planem mordowania, na miejscu rozstrzeliwali, żeby ukryć ślady zbrodni zakopywano trupy, gdy ktoś się poruszył to dostawał dodatkowo kulę w głowę, podobno była tam ruchoma strzelnica, do wielkiego dołu wlewano benzynę i podpalano, a więźniowie zatrudnieni do tych prac po zakończeniu roboty sami byli rozstrzeliwani i wrzucani do ognia, tej czynności wykonywali więźniowie pochodzenia żydowskiego, ponieważ Niemcy obawiali się Polaków, a szczególnie żołnierzy AK, który mogliby przekazać międzynarodowym organizacjom, zwłaszcza Czerwonemu Krzyżowi, informacje o ludobójstwie na terenie Warszawy; gdy tylko wybuchło Powstanie Niemcy zaczęli niszczy ślady mordów, a więźniowie zostali wywiezieni do obozu w Dachau - powstał w 1933 roku w Niemczech na terenie byłej fabryki amunicji, był prototypem obozów późniejszych, szkolono tam zbrodniarzy wojennych, stworzono go dla ludności niemieckiej, która nie lubiła Hitlera. Obóz na Woli został wyzwolony przez Armię Krajową, dzięki Powstaniu Niemcy nie zdążyli zrealizować projektu Himmlera).
Brat macochy, Ostrowski, po przepłynięciu Wisły i włączył się do bitwy 2 sierpnia ramo, z IV obwodem AK Ochota dowodzonym przez płk Mieczysława Sokołowskiego. Stoczyli bitwę ze zorganizowanym oddziałem SS w parku Pęcice, następnie kierując się w stronę lasów Chojnockich zostali rozbici, dostali się do niewoli i byli torturowani w piwnicy jakiegoś pałacu. O godzinie 18.00 w parku zostali rozstrzelani i brat macochy razem z 31 powstańcami spoczywa we wspólnej mogile na przedpolu Pęcic.
W 1945 roku Warszawa została wyzwolona przez 1. front białoruski i 1. Armię Wojska Polskiego. Zaraz potem powstała Krajowa Rada Narodowa, w której skład wchodziły ugrupowania lewicowej, zdominowane przez rząd ZSRR. Na polecenie Krajowej Rady Narodowej powstał Komitet Odbudowy Stolicy (kierownikami biura byli Roman Piotrowski i Józef Sigalin; Roman Piotrowski - urodzony w 1909 roku architekt i urbanista, pierwszy naczelny architekt Warszawy, jego projekty urbanistyczne nagrodzono w 1936 roku w Paryżu; za projekt odbudowy stolicy dostali złoty medal; Starówkę, Łazienki i inne obiekty odbudowano na podstawie obrazów Canaletta - naprawdę nazywał się Bernardo Bellotto – malarza urodzonego w 1721 roku w Wenecji. Do sponsorowania odbudowy stolicy powstał Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy, składki na ten fundusz były dobrowolne, finansowano go także z niektórych podatków, np. od alkoholu, oraz z kultury. Cegły na odbudowę pochodziły m. in. z wrocławskich gruzowisk).
W tym czasie Halina Ostrowska wróciła do Warszawy i postanowiła zostać dziennikarką, zapisała się na studia do Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie studiowała polonistykę. Podczas studiów pracowała. Zdała egzamin i otrzymała tytuł magistra polonistyki; później wyszła za mężczyznę o nazwisku Szypulski, ale niebawem rozwiodła się z nim; wtedy zamieszkała na Żoliborzu (nazwa pochodzi od francuskich słów "zoli bord" czyli "piękny brzeg", do 1880 roku należał teren obecnego Żoliborza do konwiktu Pijarów - szkoły prowadzonej przez zakon katolicki, gdzie utrzymywano ostrą dyscyplinę dla wychowanków; od 1831 roku rozpoczęła się tu budowa Cytadeli; w 1923 roku doszło do tragedii - po wybuchu prochu w Cytadeli uległo uszkodzeniu kilkanaście budynków należących do osiedla "Żoliborz oficerski").
Moja macocha zamieszkała na ul. Śmiałej, podczas pracy dziennikarskiej w PAP zakochała się w Krzysztofie Kraussie i po długim romansie wzięli ślub cywilny prawdopodobnie na Żoliborzu.

uwaga: Marek Krauss informuje, że materiały o sobie macocha, Halina Ostrowska-Szypulska-Krauss, dostarczyła osobiście, później telefonicznie macocha zakazała mi publikacji tekstu opisującego jej życie - nie wiem z jakiego powodu. Inne informacje wyciągnąłem z książki Marii Trzcińskiej "Obóz zagłady w centrum Warszawy KL - Warschau", a reszta informacji pochodzi z Encyklopedii Warszawskiej oraz z internetu. Fotografie dostarczyła Halina Ostrowska-Szypulska, kolorowa fotografia z Pęcic została zrobiona przez autora - Marka Kraussa dzięki wycieczcie odbytej wspólnie z Łukaszem Jędruszakiem i jego narzeczoną.

dodatek - Pałac Potockich i ulica Krakowskie Przedmieście
Pałac Potockich znaduje się przy ulicy Krakowskie Przedmieście w Warszawie (do 1402 roku ulica ta była granicą Warszawy; był tam plac postojowy przy głównej drodze łączącej stolicę z Czerskiem; władcą Warszawy był wówczas książę mazowiecki Janusz - urodzony w 1346 roku, najstarszy syn księcia mazowieckiego Siemowita III; były to czasy, kiedy Krzyżacy, licząc na nieprzygotowanie Polaków do wojny, zaczęli ich prowokować, więc książę Janusz, wraz z innymi, wziął udział w bitwie z Krzyżakami; w 1428 roku przeniósł swoją siedzibę z Czerska do Warszawy, a ponieważ był katolikiem, podarował w 1402 roku 12 ogrodów kanonikom sprawującym sądownictwo).
Przy tej ulicy w 1505 roku wzniesiono drewnanią kaplicę - zalążek przyszłego kościoła św. Krzyża, później ludzie budowali obok drewnanie domy. Na początku XVI wieku bogata szlachta zaczęła wykupować grunty pod budowę dworków itp., jeszcze później pisarz żupy Falkowicz wybudował tu składnicę soli, potem zaczęto budować pałace itp. Podczas najazdu Szwedów ulica była teatrem wielu bitew, podczas których uległa prawie całkowitemu zniszczeniu. W XVII wieku postawiono Pałac Potockich. Dawniej należał on do rodziny Denhoffów (polska gałąź niemieckiego rodu szlacheckiego, używająca herbu "Dzik" błędnie kojarzonego z polską świnią, w rodzinie tej były ważne osobistości, takie jak: wojewoda, marszałek dworu, kasztelan, generał, kardynał, dyplomata, biskup, hetman, a wielu bohaterów z tego rodu zginęło w walkach w obronie Rzeczpopolitej).
W 1731 roku właścicielem pałacu stał się książę August Czartoryski (pochodził z rodu magnackiego, książęcego, herbu "Pogoń litewska"; ród te dążył do zmian ustrojowych w ówczesnej Polsce, jeden z jego przedstawicieli został prymasem Polski; August urodził się w 1697 roku w Warszawie, był generałem wojsk koronnych, przyczynił się do wzrostu potęgi famili Czartoryskich). Po kilkuletnim romansowaniu jego właśnie z jedynym dzieckiem Denffosów i Sieniawskich dosło do ślubu - i w tem sposób August Czartoryski stał się współwłaścicielem pałacu.
Niebawem ulica Krakowskie Przedmieście została wybrukowania, August po ślubie przebudował pałac dzięki pomocy architekta i projektanta ogrodów Szymona Bogumiła Zug, który w tym okresie był bardzo modnym w środowisku warszawskiej szlachty (Zug - urodzony w1733 roku, był pochodzenia saskiego); w 1799 roku pałac przeszedł w ręce córki Lubomirskich (magnacki ród książęcy pochodzenia polskiego herbu "Szreniawa") - Aleksandry Lubomirskiej, z którą ożenił się Stanisław Potocki, po ślubie stając się oczywiście właścicielem pałacu. Stąd pochodzi nazwa "Pałac Potockich" (Potoccy - ród magnacki herbu "Pilawa" wywodzący się z Potoka, należał do najpotężniejszy rodów w Polsce; Stanisław Potocki urodził się w 1755 roku, zamował wysokie stanowiska, był generałem, politykiem, posłem - i jako jeden z pierwszych Polaków przystąpił do wolnomularstwa).
Podczas zaboru rosyjskiego mieszkał w tym pałacu szef tajnej policji Mikołaj Nowosilsow (urodzony w 1762 roku, w 1805 roku zawarł antynapoleoński sojusz z Wielką Brytanią)

uwaga: Marek Krauss informuje, ze ulica Krakowskie Przedmieście i Pałac Potockich zostały opisane w tym rozdziale, ponieważ macocha jako dziecko mieszkała z rodzicami w wynajętym pokoju w tym pałacu; informacje o historii tej ulicy i palacu wyciągnąłem z Encyklopedii Warszawy oraz z internetu.